استفاده مداوم از گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها میان کودکان افزایش یافته است. هرچند این ابزارها به کودکان امکان دسترسی به بازی‌ها، فیلم‌ها و محتوای آموزشی را فراهم می‌کنند، اما استفاده بیش از حد از آن‌ها می‌تواند منجر به عوارض جسمی، روانی و اجتماعی مختلفی شود.
شایع‌ترین عوارض گوشی و تبلت برای کودکان
مهمترین این عوارض به شرح زیر هستند:
1. مشکلات بینایی
یکی از شایع‌ترین عوارض استفاده از تبلت و گوشی، مشکلات بینایی است. زمانی که کودکان برای مدت طولانی به صفحه نمایش نزدیک نگاه می‌کنند، ممکن است دچار خشکی چشم، خستگی چشم و یا کاهش توانایی تمرکز شوند. نور آبی که از صفحه نمایش این دستگاه‌ها ساطع می‌شود، می‌تواند به خصوص برای کودکان مضر باشد و باعث آسیب به شبکیه چشم و مشکلات بینایی در درازمدت شود.
2. کاهش فعالیت بدنی
استفاده بیش از حد از گوشی و تبلت می‌تواند منجر به کاهش فعالیت‌های بدنی کودکان شود. وقتی کودکان ساعات طولانی را نشسته و با گوشی یا تبلت مشغول هستند، فرصت انجام بازی‌ها و فعالیت‌های بدنی مثل دویدن، بالا رفتن از تاب و سرسره پارکی یا استفاده از ترامپولین از دست می‌دهند. کم‌تحرکی نه تنها باعث افزایش خطر چاقی و کاهش تناسب اندام می‌شود، بلکه رشد عضلات و استخوان‌های آن‌ها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
3. مشکلات خواب
کودکانی که به طور مداوم از گوشی یا تبلت استفاده می‌کنند، اغلب با مشکلات خواب مواجه می‌شوند. یکی از دلایل این مسئله، نور آبی است که تولید ملاتونین، هورمون تنظیم خواب، را مختل می‌کند. همچنین، بازی‌های ویدئویی و محتوای تحریک‌کننده می‌توانند مغز کودکان را قبل از خواب فعال نگه دارند، که باعث بی‌خوابی و کاهش کیفیت خواب آن‌ها می‌شود.
4. تأثیرات روانی
استفاده از گوشی و تبلت ممکن است تأثیرات روانی نیز بر کودکان داشته باشد. محتوای غیرمتناسب با سن، تعامل کمتر با خانواده و دوستان، و درگیری با بازی‌ها یا برنامه‌های رسانه‌های اجتماعی می‌تواند منجر به افزایش اضطراب، افسردگی، و احساس تنهایی در کودکان شود. از طرفی، کودکانی که به محتوای خشن دسترسی دارند، ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه و یا مشکلات اجتماعی از خود نشان دهند.
5. کاهش تمرکز و توجه
زمانی که کودکان برای مدت طولانی از گوشی یا تبلت استفاده می‌کنند، به مرور زمان ممکن است توانایی تمرکز و توجه آن‌ها کاهش یابد. این کاهش تمرکز می‌تواند به عملکرد ضعیف در مدرسه و کاهش توانایی حل مسئله منجر شود. استفاده از بازی‌ها و برنامه‌هایی که به سرعت اطلاعات را ارائه می‌دهند، می‌تواند باعث شود که کودک تمایل به دریافت اطلاعات به سرعت بالا داشته باشد و در مواجهه با مسائل پیچیده یا نیازمند تمرکز طولانی، دچار مشکل شود.
6. تأثیرات اجتماعی
استفاده بیش از حد از گوشی و تبلت می‌تواند باعث انزوای اجتماعی کودکان شود. هنگامی که کودکان بیشتر زمان خود را به بازی‌های دیجیتال یا تماشای ویدئوها اختصاص می‌دهند، فرصت ارتباط با دیگران و یادگیری مهارت‌های اجتماعی از طریق بازی‌های تعاملی و گروهی کاهش می‌یابد. این مسئله به ویژه در سنین کودکی، که زمان یادگیری مهارت‌های اجتماعی است، بسیار نگران‌کننده است.
7. تأثیر بر رشد جسمی
نشستن طولانی مدت در مقابل گوشی و تبلت می‌تواند باعث مشکلات جسمی در کودکان شود. یکی از این مشکلات، رشد نامناسب ستون فقرات و گردن به دلیل وضعیت نشستن نادرست است. همچنین استفاده مداوم از دستگاه‌های دیجیتال می‌تواند به آسیب‌هایی مانند سندرم تونل کارپال یا آسیب به مفاصل دست منجر شود.
8. مشکلات شناختی
استفاده زیاد از گوشی و تبلت می‌تواند تأثیرات منفی بر رشد شناختی کودکان داشته باشد. در این شرایط، کودک زمان کمتری برای تفکر خلاق، حل مسئله و بازی‌های آموزشی دارد. به عنوان مثال، بازی‌هایی که در محیط‌های فیزیکی مانند تجهیزات خانه بازی انجام می‌شوند، می‌توانند مهارت‌های شناختی و حرکتی کودکان را تقویت کنند.
راهکارهایی برای کاهش عوارض
برای کاهش دادن عوارض ناشی از استفاده از تلفن همراه برای کودکان، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- زمان‌بندی استفاده: والدین باید مدت زمان استفاده کودکان از گوشی و تبلت را محدود کنند. استفاده از قوانین زمانی مشخص برای استفاده از این دستگاه‌ها می‌تواند به کودکان کمک کند تا بدون افتادن در دام استفاده بی‌رویه، از محتوای دیجیتال بهره‌مند شوند.
- تشویق به فعالیت‌های فیزیکی: تشویق کودکان به فعالیت‌های بدنی و بازی‌های فعال مثل بازی با سافت پلی گرند یا رفتن به پارک‌های بازی مجهز به تجهیزات شهربازی سرپوشیده می‌تواند راهی مؤثر برای کاهش زمان استفاده از دستگاه‌های دیجیتال باشد. این فعالیت‌ها نه تنها سلامت جسمی کودکان را تقویت می‌کنند، بلکه به رشد اجتماعی و روانی آن‌ها نیز کمک می‌کنند.
- استفاده از محتوای آموزشی و سرگرم‌کننده: در صورتی که کودکان از گوشی و تبلت استفاده می‌کنند، والدین باید مطمئن شوند که آن‌ها به محتوای آموزشی و مفید دسترسی دارند. بازی‌ها و برنامه‌های آموزشی می‌توانند به جای آسیب‌رسانی، به رشد مهارت‌های کودک کمک کنند.
- الگوی رفتاری مناسب: والدین باید الگوی رفتاری مناسبی در استفاده از گوشی و تبلت برای کودکان خود باشند. وقتی والدین خود نیز از گوشی به میزان زیادی استفاده کنند، کودکان به طور طبیعی از آن‌ها تقلید خواهند کرد. بنابراین والدین باید زمان استفاده خود را نیز مدیریت کنند.
- ایجاد محیط‌های بازی خلاقانه: یکی از راه‌های کاهش استفاده کودکان از گوشی و تبلت، فراهم کردن فضاهای بازی خلاقانه است. تجهیز خانه به وسایل بازی مانند تاب و سرسره پارکی می‌تواند به ایجاد محیطی شاد و فعال برای بازی و یادگیری کمک کند.
سخن پایانی